İsmail YAZICI (Yıl:1996)

Çağlıyan koyu, Karadeniz Bölgesi’nin en doğu ucunda, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Meydancık (İmerhevi) bucağı sınırları içinde yer alır. Köyün nüfusu, dışarıda yaşa­yanlarla birlikte 1.100 dolayındadır, ilçemizin merkezi Şavşat, Ardahan’a 50 km uzaklıkta­dır. İlçemizin topraklan kuzeyde Gürcistan sınırına kadar yayılır.

Artvin ve yöresi, bilindiği gibi ilk kez 16. yüzyılda Yavuz Sultan Selim tarafından Os­manlı İmparatorluğu topraklarına katılmış, da­ha sonra sayısız kez savaşlara sahne olmuş, zaman zaman Osmanlı ve Rus yönetimleri anısında el değiştirmiştir. Son olarak 1921 Moskova Antlaşmasıyla kesin olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırlarına katılmıştır.

Çağlıyan köyünün ne zaman kurulup meskûn hale geldiği bilinmemektedir. Bu da çok eski yerleşme merkezi olduğu konusunda ipucu vermektedir. Kesin olarak bilinen, bu­gün içinde yaşayan ve Gürcüce konuşan halkının buranın yerlisi olduğu gerçeğidir. Çağlıyan’da bulunan iki tarihi eser de köyümüzün çok eski bir yerleşme olduğu fikrini doğrula­maktadır. Ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmeyen, taş ya­pı camimizin çok eski yıl­larda kilise olduğu söyle­nir. Ayrıca köyümüzün ba­tısında, Maden köyü yolu üzerinde çok eski bir kale bulunmaktadır. Köyümü­zün halkının eskiden Hıris­tiyan Gürcüler olduğu, Os­manlı yönetimine girmesiy­le Müslümanlaştığı da bilinen bir gerçektir.

Çağlıyan köyü, köyün merkezi olan Cami mahallesine 5 ile 45 dakika ara­sında değişen uzaklıklarda sekiz mahalleden oluşur. Köyün merkezi, iki dere arasında yukarıya doğru uzanan eğimli bir araziye yayılır, üst kısımda­ki orman eleklerinde evler sıralanır, evlerin önündeki arazi aşağıya doğu uzanır. Diğer mahalleler ise derelerin kaynakları yönünde yukarılarda ve derelerin karşı yamaçlarında yer alır. Ladin, köknar ve çam ormanlarıyla çevrili olan köyümüzün üst kısımları yüksek kayalıklarla kaplı, çıplak dağ ve tepelerden oluşur. Köyümüz, kışın çok yağış alır ve kasım-nisan arasını karlı geçirir.

Çağlıyan köyü halkı, küçük çapta tarım ve hayvancılıkla uğraşır. Köyün yükseltisi 1.300 – 1.600 m arasında değişir. Köyümüz, içme ve sulama sulan ve ormanlar açısından oldukça zengindir. Yirmi yıl öncesine kadar buğday, arpa, dan, mısır gibi tahıl ekilmesine karşın, bugün tarlaların çoğu çayırlıklara dönüşmüş­tür. 1960’ların başlarında başlayan sanayileş­me ve buna paralel olarak köylerden büyük kentlere akın, giderek hızlanmış ve köyümüz­deki birçok evin kapısı kapanmıştır. Kapan­mayan evlerin çoğunda yaşlılar yaşamaktadır. 105 haneli ve 1.100 nüfuslu olan köyümüzün yaklaşık 800 insanı dışarıda, yaklaşık 300 kişi­si ise köyde yaşamaktadır

Yaz mevsiminde gurbetçilerin gelmesiyle nüfus bir hayli art­maktadır. Cumhuriyet döneminde 30‘u aşkın hane de çeşitli illere yerleşerek köyle ilişkisini kesmiştir Ayrıca Osmanlı döneminde, 93 Harbi’nde birçok hane Tokat-Niksar’ın Sorhun, Osmaniye, Ustahasan ve Erbaa’nın Çeş­meli köylerine göç etmiştir Gurbetçi nüfusu­muz ise sırasıyla en çok Kocaeli. İstanbul, Ankara, Bursa, Sakarya, Samsun ve Trabzon illerinde yaşamaktadır. 

   Çağlıyan köyünde eskiden sığırın yanı sıra keçi ve koyun da beslenirdi Ama bugün nüfusun azalmasıyla yalnızca küçük çapta sı­ğır beslenmektedir. Köylünün geçim kaynağını sonbahardan sonbahara satılan iki-üç baş sığır, ve çoğu eve giren çeşitli maaşlar (Bağ-Kur, sigorta, yaşlılık, sakatlık, memur emekliliği) oluşturmaktadır. Günümüzde çayırlığa dönüşmemiş olan tarlalarda küçük ölçekte mısır, patates, soğan, lahana ve bostan Kini ürünler ekilmektedir. Domates, yal­nızca aşağı mahallelerde an­cak ekim ayında yenecek du­ruma gelebilmektedir. Satılan ürünümüz olmadığı gibi, yetiştirilenler de ihti­yacı karşılamamaktadır. Köyümüzde az mik­tarda üzüm, ceviz, dut, kiraz, erik, elma, ar­mut, ahlat gibi meyve de yetiştirmektedir.

   Çağlıyan, Çağlıyan Deresi’ndeki beş köyün merkezi durumundadır. Köyümüzde sağlık ocağı, PTT şubesi, üç bakkal, bir kahvehane bulunmaktadır. Yirmi yıldır öğretim yapan or­taokul, yeterli öğretmen verilmemesi, öğrenci sayısının da giderek azalması nedeniyle ge­çen yıl kapanmıştır. 1936 yılında açılmış olan Çağlıyan Köyü İlkokulu’nda öğrenci mevcu­du 11’e düşmüştür. Bu okulda iki öğretmen görev yapmaktadır. Köyümüzde okumaya çok önem verilmektedir ve buradan günümü­ze değin 50’in üzerinde öğretmen yetişmiştir. Ayrıca az sayıda da olsa doktor, mühendis ve diğer alanlarda üniversite mezunu çıkmıştır.

  Köyümüze 1986 yılı sonlarında elektrik verilmiş; 1991 yazında da evlere telefon bağlanmıştır. 1969 yılında orman işletmesinin köy kenarına getirdiği yol, 1993 sonbaharında köy hizmetleri tarafından köy merkezine ve diğer mahallelere uzatılmış ve yayla yolunun yapı­mına başlanmıştır. Önümüzdeki yaz yayla yo­lunun yapımının bitmesi beklenmektedir Yaylamız köy merkezine yayan dört saatlik uzaklıktadır Yaylaya temmuz başlarında çıkı­lır, yaylacılık eylül ortalarına kadar sürer. Yaylamız, Gürcistan sınırına dört saatlik me­safede olup, karşımızda sınır boyundaki tepe­ler çıplak gözle net görülmektedir.

   Köyümüzün evleri çoğunlukla ahşaptır Köy ve mahalle yollarının yapılmasıyla son yıllar­da tuğla-ahşap karışımı evler de yapılmaya başlanmıştır. Köyümüzün ivazı evlerinde iki­şer aile oturmaktadır. Ayrılan kardeşlerin ev yapma imkânları olmadığından bu zorunlu bir durum olarak onaya çıkmıştır.

   Köyümüzün bazı âdetleri ve gelenekleri vardır. Evlilikler görücü usulüyle ve elçi gön­derilerek gerçekleşir. Söz kesildikten sonra niştin, daha sonra düğün yapılır. Gelin at sır­tında yengeler, davetliler ve akordeon eşliğin­de damat evine götürülür. İki sağdıcıyla bir­likte çatıda hazır bekleyen damat, atın üzerin­deki gelinin başına şeker ve para saçar. Bu arada sağdıçlar da çatıda birkaç el silah atarlar.

   “Makar” adı verilen da­vetlilere akşam ve sabah birer öğün yemek verilir Sabah yemeği sonrasında bir tepsi ile “makar”dan bahşiş adı altında para toplanır. Bahşiş verenlere kız tarafından örgü yün çoraplar dağıtıldıktan sonra eğlence faslına ge­çilir. İki gün iki gece eğ­lenilir. Üçüncü gece, ge­linin başındaki “vala” de­nilen kırmızı ipek örtü açılarak geline para ve hediyeler verilir, takılar takılır. Ardından kız yengesi tarafından “keteler dağıtılır, oyunlar ve türkülerle düğün son bulur. Son zamanlarda arabalarla ilçe merkezine gidilerek salon düğünü yapanlar da vardır.

Köyümüzde 20 ağustos – 1 eylül arasında geleneksel yayla şenlikleri yapılır. Çayır biçiminin bitmesiyle başlayan ve öküzün köye getirilişiyle son bulan bu şenliğe yörede “marioba” denir. Şavşat’ın tümü Gürcü olan 17 köyünde gelenek olan bu şenlik, yapıldığı zamana göre farklılık gösterir. Bazı köylerde, şenlikten sonra çayır biçimine başlanır. Yani bu şenlikler yaylaya çıkılıp yerleşildikten hemen sonra gerçekleşir. Bir de eskiden, yay­la göçü bitip köye inildikten sonra, köyün merkezinden arkadaki sırtlara akordeon eş­liğinde topluca pancar toplamaya gidilir, hem çorbalık pancar toplanır, hem de eğlenilirdi. “Pancarcı şenliği” denilen bu şenlik, artık çok seyrek yapılmaktadır.

   Yöremizde yaygın olan bir eğlence de uzun kış gecelerinde gençlerin bir evde top­lanarak yiyip/içip eğlenmesidir. Paralar top­lanarak ya etlik kesilir ya da “irişi” denilen, yağda kızartılan hamur yenerek sohbet edilip eğlenilir. Bu eğlentiye de “hartana” denir. Köyümüzde ayrıca imece eğlentileri vardır. Böylece hem imece sahibinin işi yapılır, hem de yiyip-içilir ve eğlenilir. Son­baharın “mısır seçme” imeceleri, kışın “yün ayıklama ve eğirme’ imeceleri bu türdendir. Bu tür imecelerde imece sahibi imeceye kalanlara yedirip içirir, öte yandan oyunlar oynanıp maniler söylenerek eğlenilir. Bu tür imeceler, köyümüzde ve yöremizde “ırgat yapma” olarak adlandırılır.